Sevilmesi Gereken Hakîkatte Allah Teâlâ’dır

İmam Gazâlî -rahmetullahi aleyh- Kimyâ-yı Saâdet’te buyurur:

- Aslında sevilmeye Allah Teâlâ'dan başka lâyık olan yoktur. O’ndan başkasını seven bilgisizdir. O’ndan başkasının sevilmesi ancak onunla olan münâsebeti sebebiyledir. Peygamber efendimizi sevmek, O’nu sevmek gibidir. Çünkü bir kimse, bir kimseyi severse, O’nun Rasûlünü ve mâhbûbunu de sever. O hâlde âlimleri ve takvâ sahiplerini sevmek, Allah Teâlâ’yı sevmek olur. Bu da sevgi sebeplerine dikkat etmekle anlaşılır.

İnsan kendini ve kendi kemâlini sever ve bu sebeple Allah Teâlâ’yı sevmiş olur. Çünkü kendi varlığı, kemâli ve bütün sıfatları, Allah Teâlâ’nın varlığındandır. Eğer onu yaratmak ihsanında bulunmasaydı, var olmazdı. O’nun fazlı olmasaydı varlıkta duramazdı. O’nun lütfu olmasaydı, âzâlarını, sıfatlarını ve kemâlini elde edemezdi. Şaşılır o kimseye ki, sıcaktan kaçıp sığındığı ağaç gölgesini sever de, gölgeyi veren ağacı sevmez. Kendi varlığını ve sıfatlarını Allah Teâlâ'ya borçlu olduğunu bilen kimse öyle değildir. Bunu bilmeyene sözümüz yoktur. Şübhesiz cahil bunu bilmez ve bilmediği için O’nu sevmez, sevmesi için O’nu bilmesi lâzımdır.

Başkasından görünen ihsanları da Allah Teâlâ'dan bilmek lâzımdır. Başkasından bilmek cahillik olur. Çünkü O, bir şeyin sana verilmesini isteyince, onu birisinin eliyle gönderir. O kimse buna muhâlefet edemez. Onun kalbine, sana verdiği bu şey sebebiyle din ve dünya için sevap ve faydaya kavuşma arzusu vermiştir. O da kendi maksadına böylece kavuşmak ister. Demek ki, o şeyi sana vermesi, senin sebebinle âhirette sevâba kavuşmak veya medh edilmek, iyi isim bırakmak veya bunun gibi şeyler içindir. Fakat onu sana veren hakîkatte Allah Teâlâ olup, o kimseyi aracı eylemiştir. Sana bunu vermesi için de ona sevap isteği vermiştir.

Gökler, yer ve ikisi arasında bulunan cinler, insanlar, bitkiler ve her şey O’nun kudreti sebebiyledir. Allah Teâlâ, sonsuz şeyleri yapmağa kâdirdir. O hâlde kudret sebebi ile O’ndan başkasını sevmek nasıl olabilir? Herşeyden berî olmak, ayıp ve kusurlardan temiz olmak, insanlarda en üstün derecede nasıl bulunulabilir?

İnsanın eksik ve kusurlu olması, ilk önce kul olması ve varlığının kendinden olmamasındadır. İnsan yaratılmıştır. Bundan büyük noksanlık olur mu? İkinci olarak insan, kendi içinde olanları bilmiyor, nerede kaldı ki, kendinden gayrı olanları bilsin. Beynindeki bir damar vazîfesini yapamaz ise delirir ve sebebini anlayamaz; hatta ilacı yanında olur da bilemez. Buradan âcizliğinin ve bilgisizliğinin ne kadar olduğu meydana çıkar. Sıddîk ve peygamberler dahî olsa, ilim ve kudretleri yine azdır, Allah Teâlâ'ya nisbeten.

Demek ki, ayıp ve kusurlardan uzak ve temiz olan, ilminin sonu olmayan ve ilmi cahillik lekelerinden ve bulanıklıklarından uzak olan ve kudreti kemâl üzere olup, yedi kat göğü ve yeri kudretiyle tutan, hepsini bir anda yok etse, büyüklük ve hâkimiyetinden hiç bir şey eksilmeyen, istese bir anda bu âlem gibi yüz binlerce âlem yaratabilen ve bütün bunlarla azamet ve büyüklüğünden hiç bir şey eksilmeyen ancak Allah teâlâ ve tekaddes hazretleridir. Çünkü O’nda artmak olmadığı gibi noksanlık ve azalma da olmaz.

O hâlde; O’nu sevmeyen yahut bir başkasını O’ndan çok sevenden daha cahil kim olabilir? Bu sevgi iyilik sebebiyle olan sevgiden daha üstündür. Çünkü o sevgi, nîmetin çokluğu ve azlığı sebebiyle artıp eksilebilir. Sebep bu olunca O’nun aşkı her zaman kemâl üzere olamaz.

Allah Teâlâ ve tekaddes hazretleri Dâvûd -aleyhisselâm- ’a vahiy gönderip:
- En çok sevdiğim kul, benden korktuğu için veya bir şey istemek için ibâdet eden değil, rubûbiyet hakkımı gözetendir, buyurur.

Zebûr’da şöyle yazılıdır: - Bana cennet ve cehennem için tapınandan daha zâlim kimse var mıdır? Eğer cennet ve cehennemi yaratmasa idim, ibâdete lâyık olmayacak mı idim?

Sâdık Dânâ, Altınoluk Sohbetleri -2, s. 202